Waarom stambomen bijhouden?

Wat is de waarde van het fokken 'met stambomen' ?

Stambomen bijhouden hoeft niet, maar het is wel heel erg prettig om gedocumenteerd terug te kunnen kijken naar wat je foklijnen gedaan hebben. Als er een keer iets mis gaat in een foklijn, dan kun je sneller de vinger op de pijnlijke plek liggen en dan weet je wat je fout gedaan hebt (of juist goed gedaan hebt als het heel erg goed gaat met je ratten). Ook kun je veel beter bepalen wanneer je twee ratten beslist niet uit moet kruisen (om wat voor reden dan ook) of juist weer wel.


Wat is het risico van fokken met ratten waar je geen achtergrond van kent?

Het nadeel van fokken zonder stambomen is dat je een fout kunt begaan of juist heel veel succes kunt hebben met het uitwerken van een bepaalde foklijn en moeilijker (tot niet) kunt achterhalen waarom iets goed of fout ging met een nest.

Op het moment dat twee lijnen elkaar op de verkeerde genen kruisen is het 'foute boel'. Heb je geen achtergrondinformatie, dan tast je in het duister waarom bepaalde omstandigheden zich voordoen. Wie 'geschreven heeft', weet vaker waar de bron van succes of falen ligt. Een kwestie van doorredeneren met de aanwezige kennis en wat je ziet gebeuren voor je ogen. Dat is ook meteen het probleem met de groothandel die weinig of geen stambomen bijhoudt. Problemen kunnen ontstaan en een vervolg krijgen, omdat het niet op tijd wordt opgemerkt of helemaal niet opgemerkt wordt.

Of een rat een goed karakter heeft, werkt veel verder door dan u denkt. Een rat met een (overmatig) fel karakter (niet corrigeerbaar) is niet te koppelen in een groep ratten bij een liefhebber of een kleinere fokker na hem.  Voor de liefhebber geldt dat dit soort ratten niet altijd te vertrouwen is. Een rat bijt in principe niet, tenzij hij of zij verkeerd behandeld wordt (bewust of onbewust) of het karakter te fel is.  Dat kan toegeschreven worden aan inteeltfactoren.  Een derde factor kan nog intelligentie zijn van een dergelijk dier. Een intelligente rat kan zich irriteren  aan dommere soortgenootjes of kan de boventoon gaan voeren.  Dat kan goed en minder goed uitpakken. Kopen van een foto is daarom ook niet handig. Een foto is maar een plaatje...

Als rattery weigeren wij Japannerratten in te kruizen in onze foklijn waar we geen afkomst van weten, omdat deze ondersoort bij de ratten niet altijd goed gefokt hoeft te zijn. Een Japanner fokken kan iedereen, omdat deze tekening veel ingezet is. Een goede Japannertekening in een rat fokken is heel iets anders.  Dat kost moeite. Daar moet je moeite voor doen.

Ook het maken van aantekeningen is een belangrijk onderdeel van het bijhouden van stambomen en kan ook alleen gedaan worden in plaats van stambomen (als dat is waar je voor kiest). Zo kan je na een periode van een aantal jaren nog steeds terughalen welke rat een bepaald gedrag vertoonde of wat het draaipunt was van een bepaalde foklijn, waar mee gerekend moest worden. In de jaren er na, heb je nog steeds veel aan deze informatie, omdat een rat terug kan gaan in vererving tot meer dan acht generaties.

Rattenstambomen worden meegegeven met ratten die verkocht worden als fokrat. Worden de ratten niet als fokrat aangekocht en wordt er toch met deze dieren gefokt, dan ligt het risico van fokken bij de persoon die dit doet. Ook als een genetische fout zich twee of meerdere generaties na aankoop voordoet (dat kan gaan over lethaalfactoren, minder prettige karakters, bouw- of kleurfouten van de rat). De eigenaar van de rattery van herkomst, had u waarschijnlijk meer over de genetische eigenschappen van de bewuste foklijn kunnen vertellen, maar als de rat (waarom het gaat) nooit als fokrat verkocht is geweest, hoeft deze specifieke informatie niet (aan de betrokken eigenaar) vrijgegeven te zijn. Degene die het risico neemt om te fokken met deze ratten (al of niet fokgeschikt of B- of C-keus) is dan zelf verantwoordelijk voor de rittens die geboren worden.

Een tweede nadeel hierbij kan zijn dat je helemaal kunt gaan afwijken van het type rat (er zijn verschillende tekeningen en kleuren) die je voor ogen had te willen fokken, omdat het genetisch niet in een rat vastgelegd ligt. "Wat een rat oogt, hoeft hij genetisch niet te zijn." Had je een stamboom gehad, dan had je dat vooraf geweten. Naderhand moeten constateren dat iets gebeurd is, is altijd achter de feiten aanlopen! Je kunt letterlijk je 'eigen doel met ratten fokken' voorbij schieten door met ratten te werken waar je geen achtergrond van kent. De vraag is: "Wil je dat?"

Fokken zonder stambomen scheelt je ongetwijfeld een hoop tijd, maar het loont de moeite en is aan te raden om het wel te doen! Stambomen houdt je bij om zelf te weten wat je doet met je eigen dieren. Gaat iemand fokken met één van jouw dieren, dan hoort daar goed overleg bij. Daar moet een vertrouwensbasis voor aanwezig zijn.


Wat is een fokgeschikte rat?

Een 'fokgeschikte rat' is een rat die 'alles mee heeft om uit te groeien tot een succesvolle volwassen rat met zoveel mogelijk positieve eigenschappen'. Vaak is dit het sterkste dier van het nest. Daar ligt ook meteen het probleem ten aanzien van ratjes die verkocht worden in de winkel en die uit de groothandel afkomstig zijn. U kunt als klant niet (zichtbaar) bepalen / constateren of de ouders wel sterk en gezond waren en of het karakter van de ouderdieren wel goed is / was. Dit is iets waar de groothandel minder oog voor heeft, helaas (enkele grote passiefokkers daargelaten).

Voor de dierenwinkel die ratjes verkoopt van ratteries kan ik niet spreken en dit is weer een apart hoofdstuk waar ik me hier niet aan waag.  Wij doen dit zelf niet omdat we graag weten waar onze dieren zitten en hoe het met ze gaat (af en toe contact is prettig). Dat is een keus.

Behalve het bijhouden van de stambomen is het ook goed om af en toe naar een keuring te gaan met de dieren. De motivatie hiervoor is (en moet zijn) dat je erop gericht bent je foklijnen zo goed mogelijk in stand te houden en goede dieren te laten opgroeien. Ratten die 'van mindere kwaliteit zijn' vallen hiermee meteen door de mand en daar moet je dan ook niet mee door willen gaan. Het goed fokken van ratten hangt vaak samen met goede karakters. Als rattery of als fokker ben je verplicht aan je dieren (en aan wie er dieren van je koopt) dat je weet wat je doet en waarom.


  Vaar niet op 'puur  geluk hebben, zonder dat je weet wat je doet. Hierop zijn foklijnen  (en ook ratteries) stuk gelopen.

Precisie mag gevraagd worden van degene waar u ratjes wilt halen.

Ga niet voor de leuke nieuwe kleurtjes, want daarmee kan je zomaar het imuunsysteem op de helling zetten, als je het net niet goed genoeg of gewoon fout doet...  Vooral als je met inteelt werkt, dan weet je dat dat een keer fout kan gaan en wrs. zal gaan als je te ver doorschiet. Ook al wil je dat niet, het is een risico.  Een foklijn valt nou eenmaal niet als een citroentje uit te persen.  'Ga gewoon voor een sterke rat die alles in zich heeft om oud te worden en niet afhankelijk is van dierenartsen om gezond te zijn.'  Het kan!  Goed gefokte ratten kunnen (met een klein beetje hulp, soms van een dierenarts) heel goed vaak  'zelf een middenoorontsteking of een kaakabces oplossen' zonder dat ze overlijden.  Zoiets hoeft dan ook niet je hele bestand door te gaan.  Een rat die in het  imuunsysteem niet naar beneden getuimeld is (door wat voor reden dan ook, 'wie schrijft die blijft')  kan heel goed zonder allerlei ziekten en aandoeningen door het leven gaan. Ik heb daar heel veel ratten van gezien.  Zeker als je de juiste voeding geeft en je de waterkwaliteit controleert van het gebied waar je woont en zorg draagt voor schoon (gefilterd, indien de waterwaardes daarom vragen) drinkwater.  Millieuvervuiling middels het water doet dan iig geen aanslag meer op je eigen imuunsysteem en ook niet op die van je dieren.

Als laatste onderwerp: 

 Er  werden in de jaren 1990 tot plm. 2017, 2018 (en nog wel heel  sporadisch) wel eens nestjes rittens gevonden buitenshuis en groot gebracht door tamme moeders, MAAR  het resultaat van de opvoeding  (inprinting van de rittens) was  nooit vooraf  te voorspellen!  Je kunt ook niet altijd met duidelijkheid stellen of het ging (gaat) om gedumpte rittens of ratjes die gewoon in de biotoop thuis horen? Het kwam wel eens ter sprake op rattenfora en op rattendagen, deze jaren.  Ja, het 'werkt wellicht zo' dat je een genenpalet zou kunnen verbreden (en dat is  echt 100% afwachten of het in je voor- of nadeel is).  De grote vraag hierbij is: 'is het het risico dat je verkeerd gokt, de gok wel waard?'   Zeker als je helemaal niets weet van de ouders en totaal geen keuzevrijheid hebt gehad in ouderparen,  'omdat de afkomst van de ouders totaal onbekend is'!  Hoe weet je dan vooruit wat het resultaat zal zijn en of het goed of slecht uit zal vallen?? Dit lijken mij hele cruciale punten. Wat doe je bovendien met rittens die je groot hebt laten worden en je kunt ze geen huis bieden?  Een rat (in het wild geboren) zal altijd volgens zijn aangeboren natuur blijven reageren en dat risico wil je niet lopen naar de mensen toe naar wie je uitplaatst en wrs. ook voor jezelf niet. Als je een goed resultaat hebt, is dat wrs. vaak meer uitzondering dan regel.  Enige optie is dan 'zelf houden of de rittens naar de wilde ratten opvang brengen'.  Er bestaat sinds enkele jaren ook een speciale 'wilde ratten opvang' voor halfwas rittens uit de natuur in Nederland. 

 

Kort en bondig :
Een 'goed gefokte rat heeft veel meer voordelen als een diertje uit het wild gehaald'.  Daarom ...  kijk liever naar gezonde dieren en wees heel selectief in je keuze. Blijf nadenken. Liever gezonde dieren uit bewezen foklijnen (en ook daar geldt dat er altijd een keer iets fout kan gaan; daarom houd je stambomen bij, zodat je maatregelen kunt nemen) dan dieren  uit lijnen halen waar je niets van weet.  Laat een mannetjesrat waar je (door niet gezochte omstandigheden) dan toch te weinig van weet ( in zo'n geval wrs. afkomstig van een erkende fokker / rattery, uit het buitenland of niet) dan iig volledig gezond de anderhalf tot twee  jaar halen, zonder een nest ermee te plannen. Dan weet je iig zeker of de rat sterk is en potentie heeft om gezond oud te worden.