Ratten informatie

Veel dieren die niet goed zien of voornamelijk in het schemer of 's nachts actief zijn, hebben snorharen. Snorharen worden gebruikt bij het navigeren en het zoeken van voedsel. De snorharen zijn zintuigen waar wij als mens lastig vinden om iets bij voor te stellen. De snorharen moet je een beetje vergelijken met de toppen van je vingers. Als je jouw ogen dicht doet en je vingers over een voorwerp beweegt, dan voel je het materiaal en beeld je in hoe het voorwerp eruit ziet. Je gebruik jouw herinneringen om het te identificeren. Dit doet de rat met zijn snorharen. Alleen zijn deze snorharen vele male gevoeliger.

De tamme rat heeft rondom zijn snuit ongeveer 60 snorharen en deze snorharen kunnen min of meer onafhankelijk van de rest bewegen. Ze bewegen ook onafhankelijk van de spieren in de kop en kaak. De meeste snorharen zitten aan de zijkant en de afstand tussen uiterste linkerkant en uiterste rechterkant bedraagt ongeveer dertien centimeter. Maar een paar van de snorharen zitten net boven hun oog gericht naar boven. Deze snorharen worden ook wel voelsprieten genoemd. De snorharen aan de zijkanten bewegen per seconde tussen de vier en de twaalf keer heen en weer, dit afhankelijk van de situatie. Hiermee kan hij de omgeving mee aftasten. Het aanrakingsgevoel in combinatie met herinneringen zorgt ervoor dat de rat weet wat hij voelt. Maar dit is niet het enige wat de tamme rat met de snorharen aanvoelt. De rat kan namelijk met de snorharen ook bewegingen van de lucht waarnemen. En niet alleen luchtstromen, maar ook geluidsgolven, trillingen veroorzaakt door geluid. Zo gevoelig zijn de snorharen! Er wordt vermoed dat de rat door middel van het opvangen van de kleine trillingen geluiden in beelden kan omzetten. Zeg maar een soort van een sonar systeem. De langere snorharen vangen lagere frequentie trillingen op en de kortere snorharen de hogere frequenties. De combinatie van gevoeld en het horen van geluid met snorharen stelt de rat in staat om het materiaal te identificeren. Zo konden getrainde ratten in een onderzoek onderscheid maken in goed en slecht schuurpapier.

Ratten gebruiken hun snorharen heel gecontroleerd. Het is niet alleen maar heen en weer bewegen. De manier waarop ratten hun snorharen inzetten, blijkt namelijk afhankelijk te zijn van de omgeving waar ze zich bevinden. In omgevingen waar de kans op een botsing groter is, bewegen de snorharen wat langzamer (vier tot zes keer heen en weer) en worden ze meer naar voren gestuurd. Ratten zijn dus bewust van dit hoger risico en zijn daarom voorzichtiger. In een veilig en vertrouwd gebied worden de snorharen sneller heen en weer bewogen, tot wel twaalf keer per seconde. Ze herinneren de omgeving namelijk.

Snorharen zijn voor ratten essentieel. Zonder snorharen is het leven namelijk niet mogelijk. Baby ratjes die net geboren zijn, hebben al snorharen. Wanneer ze dit niet zouden hebben, zouden ze de tepels van de moeder namelijk niet vindbaar zijn en zouden ze niet kunnen zogen. De snorharen beginnen met dag twaalf bij het embryo te groeien. Jonge ratjes krijgen de mogelijkheid om de snorharen heen en weer te bewegen wanneer ze twaalf dagen oud zijn. Op dat moment functioneren de snorharen optimaal. En snorharen worden ook tijdens sociale contacten gebruikt. Dit tijdens het begroeten en natuurlijk ook bij het vechten en verdedigen.

Snorharen zijn net als normale haren van levenloos materiaal en bevatten geen zenuwen. Het zijn haren die wat dikker, stugger en ook vooral langer zijn. Wat een snorhaar zo'n gevoelige zintuig maakt, is niet de haar zelf, maar de haarzakjes. Zo'n haarzakje heet een follikel. De wortel van de snorhaar bestaat uit twee lagen. Tussen deze twee lagen bevindt zich een soort kokertje dat met bloed is gevuld. Dit kokertje met bloed wordt een bloedsinus genoemd. De wortel ligt ongeveer drie keer zo diep dan een normale haar. Wanneer een snorhaar gaat trillen door een aanraking of door geluid, wind of een ander trilling, dan buigt de haar. En daardoor beweegt het bloed in de sinus. Het bloed versterkt de beweging, waardoor zenuwen aan het uiteinde van de sinus extreme subtiele bewegingen kunnen waarnemen. Deze zenuwen geven bij signaleren van beweging informatie door aan de hersenen.

Snorharen zijn een essentiële zintuig. Ze zijn zo belangrijk dat een deel van de hersenen alleen betrokken is met het aansturen van de snorharen, het ontvangen van signalen en interpreteren. Dit deel van de hersenen heet de "Barrel cortex". Elk snorhaar heeft een eigen plekje binnen de "Barrel cortex".

Uiteraard kunnen snorharen ook eens uitvallen of kapot gaan. De overige snorharen rondom nemen de waarnemingen en signalen tijdelijk over en de snorhaar groeit vanzelf weer aan.

Verschillende haarmutaties die bij de tamme rat voorkomen, zorgen eveneens voor een variatie in vorm en lengte van de snorharen. De snorharen van bijvoorbeeld een rex variant is een stuk korter en zijn gekruld. Deze snorharen functioneren minder goed, maar blijken in de praktijk wel bruikbaar te zijn. Tenzij zo'n snorhaar heel erg kort is of tegen het lichaam aandrukt. Dan worden verkeerde trillingen gemeten en op den duur niet meer geïnterpreteerd. Maar als de snorhaar niet tegen het lichaam aandrukt en niet tekort is, dan kan het gewoon trillingen door aanraking opvangen ondanks dat ze gekruld zijn. Alleen is het tastvermogen beperkter. Wel is het zo dat de snorharen minder luchttrillingen opvangen en waarschijnlijk nagenoeg geen geluidsgolven waarnemen.

Naaktratten zijn niet geheel naakt zoals de naam suggereert. Ze hebben wat korte haar op de hoofd en op het lichaam is her en der kleine haartjes te vinden. Naaktratten hebben wel snorharen en wimpers. De snorharen en de wimpers zijn niet recht, maar gebogen. De snorharen zijn heel kort, maar ook deze snorharen nemen nog "gewoon" waar.